Улас түрын «Бэлиг» түбэй захирал, Бүгэдэ Буряадай үндэһэн соёлой эблэлэй нэгэдэхи дид-юрэнхылэгшэ Баир Балданов Монгол арадуудай, буддын шажанай болон Түбэд судлалай хүреэлэнэй Эрдэмтэ зүблэлэй зүблөөндэ хабаадажа, элидхэо табяа.
Арадаймнай ялас гэмэ түлөөлэгшэдэй нэгэн, Бүгэдэ Буряадай үндэһэн соёлой эблэлэй юрэнхылэгшэ ябаһaн мэдээжэ эрдэмтэн, хэлэ бэшэгэй эрдэмэй доктор, профессор Бата Баяртуевай түрэһөөр 75 жэлэй ойдо зорюулагдаһан энэ зүблөөн дээрэ бусад элидхэлнүүдэй дунда олониитын ажаябуулгадань зорюулагдаһан мэдээсэл Баир Балданов сугларагшадай һонорто дурадхаа. «Б.Д. Баяртуев – түрэл арадайнгаа түлөө түүхэтэ ажал ябуулагша» гэжэ нэрлэгдэһэн элидхэл соогоо Бата Дугаржаповичай зохёон бүтээһэн, бэелүүлһэн ниитын олон тоото түсэлнүүдые нэрлэхэһээ гадуур, томо-томо хэрэгүүдыень онсолон тэмдэглээ. 1991-2001 онуудта Бүгэдэ Буряадай үндэһэн соёлой эблэлэй дид-юрэнхылэгшын, 2003-2006 онуудта юрэнхылэгшын тушаал Бата Баяртуев эзэлжэ ажаллаһан гээд мэдээжэ.-
— Буряад арад түмэнэй зүрхэ сэдьхэлдэ мүнхэ сараа үлөөһэн үндэһэн арадаймнай эрхим бэрхэ түлөөлэгшэдэймнай нэгэн — Бата Дугаржапович Баяртуев мүн. Түрэл Буряад оронойнгоо, арад зонойнгоо түлөө ажаллаха хаһынгаа түлэг дунда ябатараа, хэлэхэ үгэеэ дууһан хэлэжэ үрдингүй, хэхэ хэрэгээ дүүрэн бүтээжэ амжангүй алтан дэлхэйһээ хүмэрин ошоһон ушарынь зон нүхэдэй дунда сошордомо дохёо болоод, олон-олон хүнүүдэй зүрхэ сэдьхэл халяаһаарнь аяар 19 жэл ходорон ошобо бшуу.
Үнэнхэ зүрхэнһөө оролдожо, үлгэн дэлхэй дээрэ, гүрэн түрэ доторнай үнгэржэ байгаа үйлэ хэрэгүүдэй ябасые хурса нюдөөрөө шэртэжэ, имагтал өөрын, зүб тодо харюу, сэгнэлтэ үгэхэһөө гадна, тэрэнээ олондо дуулгаха, дамжуулхаяа огто түбэгшээдэггүй байһан Бата Дугаржапович хүнэй, эрхэтэнэй, арад зоной эрхэ сүлөөгэй түлөө тэмсэгшэ болон тодорһон байха юм, — гэжэ Баир Балданов хэлээ.
«Бэлиг» түбэй хүтэлбэрилэгшын хэлэһээр, тэрэ үедэ хамта алхалһан нүхэдэйнь, суг ажалтанайнь дурсалганууд сооһоо ниитын энэ ажаябуулгада хам оролсоод, хамсыгаа шамаад шармайхадаа, хэдэн томо-томо түсэлнүүдтэ гол анхаралынь хандуулагдаһан байна гэжэ элирнэ.
Галаб сагые гаталжа ерэһэн буряад арадай баатарлиг үльгэр «Гэсэрэй» 1000 жэлэй ойн баяр үргэн дэлисэтэйгээр тэмдэглэхэ үйлэ хэрэг хүтэлбэрилөө. Хубисхалай урдахи уран зохёол шэнжэлһэн эрдэмэй доктор хүн хадаа арадай аман зохёолой агууехэ энэ хүшөөдэ хандасань юрын хүнэй хандасаһаа нилээд илгаатай байгаа юм бэзэ. Тиимэһээл баатарлиг үльгэрэйнгээ гол удха, хэлбэри шанарыень мэдэдэг һэн тула, буряад арадаа нютаг нютагай аялга хэлээр, баруун зүүн, урда хойто гэжэ газар уһанай талаар хубаарилдаггүй һэн тула, дээдэ гарай эрдэмтэн, үндэһэн арадтаа үнэн зүрхэнһөө дуратай хүн байһан туладаа, энэ ехэ түсэлые эрхилжэ, эмхидхэлсэжэ шадаһан байгаа гэжэ Баир Балданов онсолоо.
Усть-Ордагай Буряадай бэеэ дааһан тойрогой Эрхүү можотой хамтаруулан ниилүүлгэдэхэ үйлэ хэрэг Бата Баяртуевай һанаа ехэтэ зобооһон байна. Харганадашье, Улаан-Үдэдэшье үнгэргэдэһэн зүбшэн хэлсэлгэнүүдтэ хатуу шанга шүүмжэлгын үгэнүүдые тойрогой тэрэ үеын дарганарта хэлэһэн байха юм.
Бултанда мэдээжэ болоһоншье һаа, сагай үнгэргэхэдэ, үе үенүүдэй һэлгэлдэхэдэ, мартагдажа эхилһэн эдэ болон бусад бусад мэдэээсэл сугларагшадта хөөрөөд, агууехэ ирагуу найрагша Дондог Улзытуевай «Мүнхэ болтогой» гэһэн шүлэгэй мүрнүүдые уншахадаа, Бата Баяртуевай «үгэлһэн үгэ, үйлэ хэрэгынь үеын үедэ мүнхэ» байха гэжэ Баир Балданов батадхаа.
